Қазақ мүсін өнерінің қалыптасуы мен дамуына үлкен үлес қосқан, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері, «Парасат» орденінің иегері, Ш.Уәлиханов атындағы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Ескен Серкебаевты таныстырудың өзі артық. Бүгінде, шебердің қолынан шыққан Алматы қаласындағы Мемлекеттік драма театрының алдында орналасқан «М.Әуезов» монументалды мүсіні, сонымен қатар, Алатау баурайында орналасқан тағы бір туынды «Әл-Фарабидің» мүсіні көпшілікке кеңінен таныс. Жалпы, елдің кез-келген өңірінде Ескен Аманжолұлының қолтаңбасы бар деуге болады. Атыраудағы Исатай мен Махамбет бейнелері, Ақтөбедегі Ахмет Жұбанов мүсіні, Павлодардағы «Дос Мұқасан» тобына арналған ескерткіш, т.б.
Ескен Аманжолұлы — Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген өнер қайраткері, Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Парасат» орденінің иегері, профессор, суретші, мүсінші.
Ескен Аманжолұлы бір сұхбатында:
«Мен бірінші Алматы мен Іле арасындағы разъезде өстім (қазір Қонаев, жақында Қапшағай)-Байсерке мен Дмитриевка маңында. Менің әкем өмір бойы бақташы болып жұмыс істеді, бұл жолда тіпті мектеп болған жоқ. Мен сегіз жасымнан бастап мектепке бардым, өйткені ол сол кезде салынған. Тіпті бізде дүкен болған жоқ. Бізге тек пойыздан азық – түлік тасталды-нан, ұн, жарма және т.б. радио да, теледидар да, электр қуаты да жоқ. Жалпы, ең жабайы өмір салты. Жақын жерде Қарасу өзені ағып жатты-су жоқ, бірақ қара лай мен қамыс көп болды. Есімде, мен бірінші рет сазды қара-қара түсті күлгін реңкпен алып, оның кебуін сәл күткенде өзімді ұстадым. Және ол соншалықты жұмсақ, тұтқыр болды (мен пластилиннің сөздерін білмедім, ал мен көргенде – бірінші есімде – сол саз). Бұл маған қандай да бір сиқыр сияқты көрінді! Мен өзім байқамай мүсіншелер жасай бастадым – қозылар, жылқылар, содан кейін адамдар. Ол Курт жасаған анасының қалыптарын қолдандым. Содан кейін маған 6 түсті» Спартак » қарындаштары берілді. Мен бұл фигураларды безендіре бастадым. Бұл балалар шығармашылығы лайықты мөлшерде жиналды. Бірақ бізде ауылда тағы бір ойын – сауық болды-Байсеркеден ұшып бара жатқан ұшақтарды көру. Бұл әуе полигоны болды және күн сайын аэробатика фигуралары сол жерде орындалды. Күн сайын әуе шоуы! Сондықтан мен техникумға түспек болғанда, кенеттен анықтамалықта Ақтөбе ұшу училищесін көріп, сол жерге түскім келді. Ата-анам қарсы болмаса да, менің тағдырымды ағам анықтады. Ол ата – анамызды көндірді-ол кезде ұшқыш мамандығы ең қауіпті болып саналды, ұшақтар қазіргіден әлдеқайда жиі құлайтын. Мен ата-анамның кеш көрген және жалғыз баласы болдым. Ағам Ермек Серкебаевпен, Роза Бағлановамен таныс болған, өнерді жақсы көретін және менің саздан жасалған қолөнерімді кездейсоқ көріп қалды. Ол сөзбе-сөз: «Ол сендердің мүсіншілерің ғой!» Мен бұл сөзді алғаш рет естідім. Оның не екенін білмейтін де едім. Ағам менің жұмысымды көркемөнер училищесіне алып барды. Ол Пушкин көшесіндегі Киров пен Виноградов арасындағы бұрынғы көпес үйінде болатын. Комиссияда халық суретшілері Николай Иванович Крутильников, Абрам Маркович Черкасов болды. Олар мені қабылдады, мен сол жерде оқи бастадым. Оқығанда өнер тарихын оқып, Ленинградқа ғашық болдым,»-деп, өзінің алғаш мүсін жасаған балалық шағын еске алады.
Бүгінде, қазақ мүсін өнерінің атасы, тұңғыш кәсіби мүсінші, марқұм Хәкімжан Наурызбаевтың салып кеткен сара жолын жалғастырушы, ізбасары, әрі алғашқы шәкірттерінің бірі Ескен Аманжолұлы Сергебаев өзіндік шығармашылығымен отандық бейнелеу өнерінде ойып тұрып орын алған шебер ретінде танымал. Мүсіншінің қолтаңбасын айқындайтын айтулы туындылары ел мақтанышына айналған өнер мұралары болып қана қоймай, сонымен қатар көркем-эстетикалық тұрғыда ерекше рухани күшке ие болған шығармалар.
Жастайынан мүсінші болуды армандаған Ескен Аманжолұлы 1940 жылы 19 мамырда Алматы қаласының маңындағы Қайрат станциясында дүниеге келеді. Алғашқы білімін соғыс жылдарынан кейін №1 мектепте алған болашақ мүсінші сол кезде-ақ сазбалшықтан түрлі жануарлардың кішігірім мүсіндерін жасаумен әуестенеді. Табиғатынан дарынды болып өскен бозбала мектептен кейін Алматы қаласындағы Гоголь атындағы көркемсурет училищесіне түсіп, аталмыш оқу орнын үздік деген бағамен бітіріп шығады. Өмірлік мамандығын түпкілікті сезінген жас мүсінші сол кездегі Ленинград қаласына аттанып, аталмыш шаһардағы Репин атындағы кескіндеме, мүсін және архитектура институтына қабылданады.
Институтты 1969 жылы тәмамдап, елге айтулы маман ретінде оралады. Әу бастан училищеде Х.Наурызбаевтан, кейін институтта В.П.Пенчук, М.К.Аникушин секілді шеберлерден алған тәлімін, үйренген тәсілдерін, шыңдалған шеберлігін жаңадан берілген шеберханада дәлелдеуге тура келді.
1960 жылдан, яғни студент кезінен көрмелерге тұрақты қатысып келе жатқан мүсінші қондырғылы, монументті, монументті-безендіру мүсін саласымен қызу айналысады. Қазақтың маңдайына біткен ұлы тұлғаларын сомдауда өзіндік қолтаңба қалыптастырып, көпшіліктің ықыласына бөленеді. Шығармашылығына арқау болған бейнелерді өзіндік мәнерде сомдап, образды өнер тұрғысынан қайта тірілтуді мақсат етеді. Әсіресе қала көркіне сай келген монументті ескерткіштері авторға үлкен табыс әкелді.
1977 жылы әл Фарабидің 1110 жылдығына орай бүкіл одақтық конкурс болады. Мүсінші бірінші орынды алады. Алайда қаржылық жағдай, жалпы сол тұстағы елдің ақуалы да аса жақсы бола қоймағандықтан, дәл сол мезетте ескерткіш бой көтермейді. Біраз үзілістен кейін барып тұрғызылады. Бірақ, Ескен Серкебаевтың ең алғашқы нұсқасымен жасалған жоқ. Біршама өзгерістер енгізуге тура келеді. Әл-Фарабидің артында үлкен арка болуы керек екен. Жоба бойынша, мүсінші арканы ішіне Пифогордан бастап 76 ғұламаны бейнелеген. Арканы былай қойғанның өзінде мүсіннің биіктігі де бастапқы Ескен Серкебаев салған үлгімен сай болмаған, өзгертілген. Кейін Ұлы ұстаздың 1150 жылдығына орай қайта қолға алынып, өзгертілуі керек болған екен.
«Бұл ескерткіште еліміздің соңғы жылдардағы бүкіл тарихы тура мағынада көрініс тапты. Бастапқыда бұл үлкен мемориалдық кешен болуы керек еді. Он алты метрлік арка, ал ішінде ғылым, өнер және философия данышпандарының барельефтері, Сократ пен Платоннан бастап, әртүрлі елдер мен дәуірлердегі жетпіс алты ұлы тұлға ғана. Сыртта ою-өрнек композициясы, одан кейін ені сегіз метр, ұзындығы он бес метр тұғыр болуы керек еді, оның басында сәл көтеріліп, Әл-Фараби тұрған. Жобаны Орталық Комитеттің идеология жөніндегі хатшысы Өзбекәлі Жәнібеков басқарды. Бұл жоба Әл-Фараби даңғылы мен Ленин даңғылының қиылысында орналасуы керек еді. Олар жаңа ғасырда байланыстырылды, бірақ жоспар бойынша бұл жоба жетпісінші жылдардың аяғында басталуы керек еді. Ол кезде заман өзгерді – әуелі Қытаймен, ауған соғысы басталғаннан кейін Америкамен қарым-қатынас шиеленісе түсті. Қоламен жұмыс істеу қиынға соқты – ол қорғанысқа арналған стратегиялық материал ретінде танылды және қатаң түрде шектеулі мөлшерде шығарылды. Біздің жобаға лимит ешқашан бөлінген емес. Ия, және көшелерді тесу жақсы уақытқа қалдырылды. Бірақ, өздеріңіз білетіндей, бізде уақытша нәрседен тұрақты ештеңе жоқ. Тек 1996 жылы ғана ҚазМУ ректоры Көпжасар Нәрібаев жобаны университет аумағына орналастыруды ұсынды. Олар бүкіл ректорат болып менің шеберханама келді, мен оларға ескі жобамды көрсеттім. Ректор менің жобамда оның тым жас екенін, оларға ақсақал керек екенін айтты. Нәтижесінде, әрине, ғалымдар мен ою-өрнектері бар аркадан бас тартып, Әл-Фарабиді сәл «қартаюға» тура келді. Ол кезде бюджетте ақша жоқ еді, олар айтқандай, шеңбер бойымен қалпақпен барды – кім береді. Біраз ақша жинап, граниттен ескерткіш жасауды ұйғардық. Бізде ондай шеберлер жоқ, Қырғызстаннан шеберлерді шақыруға тура келді. Бірақ шынымды айтсам, ол ескерткіш маған ұнамады. Келесі ректорға да ұнамады, тіпті ғылыми кеңесте бірде: «Неге мұндай тұлыпты қойдың?» — деді. Оған мен туралы айтты, ол менің бұрынғы жобамды көріп: «Не керек! Бірақ аркада ақша жоқ, біз Әл-Фарабидің фигурасын қоямыз «. Нәтижесінде 2007 жылы заманауи ескерткіш орнатылды. Айтпақшы, Шымкентке тағы да шағын көшірме жасауға тура келді. Олар Әл-Фарабидің туған жері Отырардың жанына ескерткіш орнатқысы келгендерін қатты өтінді. Ал ҚазМУ қоймаларындағы ескі ескерткіш жоғалып кетті»-деп, салыну тарихымен бөліскен екен Ескен Серкебаев бір сұхбатында.
Қазақ Мемлекеттік Академиялық драма театрының қасбетінде орналасқан ұлы жазушы, драматург, Қазақ Кеңес әдебиетінің алыбы Мұхтар Әуезовке арналған ескерткіш мүсіншінің әйгілі туындыларының бірі саналады. Жазушының сабырлы күйде креслода отырған бейнесі әсерлі де ұтымды берілген. Ескерткіш арқылы жазушының терең психологиясын, табиғи мінезін байқаймыз. Қоладан құйылған ескерткіш қоршаған ортамен үйлесім тауып, маңайындағы өтпелі тіршіліктің айнымас бөлшегі бола отырып, жеке дара да назарға еріксіз ілінеді.
Ескен Аманжолұлының тынымсыз еңбегінің жемісі М.Әуезовке арналған мүсін болып саналады. 1978 жылдың күзінде Әуезовке арнап ескерткіш жасауға арнайы сайыс өткізіледі. 1979 жылы 10 жобаның ішінен Ескен Серкебаевтың жобасы таңдалып, байқаудан ұтады. Ол Әуезовтың мүсінін жарыққа шығармас бұрын әуелі 14 нұсқа жасайды, тек содан кейін ғана жазушының бейнесіне сай мүсінін алып шығады. М. Әуезовтың мүсінін жасау үшін, Сергебаев кітапханада, архивтерде жазушы деректерін іздеп, оның туған жері Семейдегі М.Әуезов атындағы мұражайға да барады. Аталмыш мұражайдың сол тұстағы директоры жазушының қызы Лейла Мұхтарқызы болатын. Ол мүсіншіге әкесі туралы мол мағлұматтар берді. Ескен Аманжолұлы өзімен бірге бірнеше материалдарды алып келеді. 1980 жылы Ресей мен Ленинградтың жолдары жабылып қалған соң, Ескен Серкебаев бесінші қазанда Бакуде жаңадан ашылған заводқа барып, сол жерден Мұхтар Әуезовтың мүсінін қола мен граниттен жасап, театрдың алдына орналастырады.
1967 жылы Ескен Серкебаевқа дейін Төлеген Досмағамбетов Алматы қаласында Абай атындағы опера және балет театрының жанына М.Әуезовке бюст орналастырған болатын. Сонымен қатар Әуезовке арналған Досмағамбетовтың мүсіні Семей қаласында да бар. Әрине, халқымыздың ұлы суреткері М.Әуезовке арналған ескерткіштер болашақта да туа берері даусыз. Бірақ Е.Серкебаевтың қиял көкжиегінің кеңдігі мен кәсіби біліктілігінің биік шыңы саналатын М.Әуезовтың мүсіні қайталанбас туындылар қатарында қалды. Ол сомдаған мүсінде еліміздің данасы М.Әуезовтың кере қарыс маңдайы мен данышпандарға тән ойлы жанары бірден көз тартады. Оның жүзінде мейірімнің шуағы да бар. Мемлекеттің сыйлықтың осы жобаға неліктен бұйырғанын осыдан-ақ түсінуге болатындай.
Мұхтар Әуезов ескерткішінің салыну тарихы жайлы мүсінші Ескен Серкебаев бір сұхбатында:
«Кез келген мүсінші өз туындысына жанын салады. Әрбір мүсін бала сияқты – кімді көбірек жақсы көретініңді айту мүмкін емес. Бірақ кейбір ескерткіштердің тағдыры өте қызықты, олардың пайда болуы тұтас тарих. Міне, мысалы, Мұхтар Омарханұлы Әуезовтің ескерткіші. Әуезов – бұл біздің тарихымыздың классигі. Онда ең бастысы – ойлар дүлейіне, Әуезов әлеміне үңілу болды. Бұл 1978 жылы бүкілодақтық байқау жарияланған кезде болды. Ол кезде қазақ драма театры салынып жатқан болатын. Мен өтінім бердім, менімен бірге байқауға КСРО-ның түкпір-түкпірінен 56 жоба келді. Іріктеу үш кезеңге, бір жылға жуық уақытқа созылды. Соңында олар менің жобамды таңдады. Содан кейін мен оның балаларымен сөйлесуді шештім және Лейла Мұхтарқызы Әуезовамен таныстым. Ол әкесінің мұражай-үйінің директоры болды және маған күнделіктерге, қолжазбаларға, фотосуреттерге қол жеткізуге мүмкіндік берді. Және бұл менің жазушының тұлғасына деген көзқарасымды біршама өзгертті. Сондықтан мен жобаны жүзеге асыру құқығына ие болған кезде, мен бастапқы жобамнан алыстап, мүлдем басқасын жасай бастадым.
Бұрынғы Әуезов қаттырақ, қысылған, ішке, өзіне көбірек қараған. Қазір көріп отырған ескерткіште – Әуезов отырса да, оның кең көлемде отырғаны, сыртқы әлемге кеңінен танылғаны және алға қызығушылықпен қарайтыны қазірдің өзінде көрініп тұр. Міне, мен Мұхтар Омарханұлы туралы дәл осындай сезімге ие болдым, оны жақын адамдарымен сөйлесу арқылы білдім.
Жалпы, жұмыс бір жылға жуық уақытқа созылды, мен 14 эскиз жасадым. Ал сәуір айында бір жерде олар ескерткіш бойынша жұмысты бастады. 1980 жылдың жазына қарай жұмыс аяқталды, Мәдениет министрінің орынбасары Исаак Иванович Попов мені тіпті шайнады – сіз соншалықты тез жұмыс істей алмайсыз! Жобаның тұсаукесеріне барлық танымал тұлғалар жиналды, Олжас Сүлейменов мені өте жоғары бағалады. Міне, сенде – Олимпиада басталады, мен нағыз тұзаққа түсемін. Мен ескерткіш формасын Мәскеу, Ленинград, Киев, Балтық жағалауындағы құю зауыттарына жібере алмаймын – Олимпиада үшін бәрі жабық, жарыстар барлық жерде өтеді. Ешқандай кідіріс болмауы керек – 1980 жылдың қыркүйегінде ескерткіш пен театрдың ашылуы болуы керек, Брежнев келуі керек. Барлығы сөзбе-сөз тепе-теңдікте ілулі тұр. Бакулықтар құтқарды – Әуезов ескерткіші сол жерде, балқыту зауытында жасалып, Каспий теңізі арқылы пароммен және одан әрі жүк көлігімен Красноводскіден Алматыға жеткізілді»-дейді.
Т.Жүргенов атындағы Ұлттық өнер академиясының профессоры, әдебиет, өнер және архитектура саласындағы Қазақ КСР мемлекеттік сыйлығының лауреаты Ескен Аманжолұлы Сергебаев «Батыр бабалар» мемориалдық кешені және халық қаһармандары – Салқам Жәңгір хан мен Жалаңтөс Баһадүр ескерткішінің; «Ұлы дала даналары – Ұлттың ұлы билері» ескерткішінің; Алаш арыстары және Қажымұқан Мұңайтпасовтың ескерткіштерінің негізгі авторы.
Мүсін өнерінің басты тақырыбы – адам, оның сыртқы бейнесі арқылы сол адамның ішкі рухани дүниесін, сезімін, ерік-жігерін, күрделі психологиялық күйін ашып көрсету болса, Ескен Сергебаевтың туындыларында осының бәрі бар. Оның мүсіндері уақыт пен кеңістікте өзінің сан алуандылығымен қабылданатынына қарамастан, ұлтқа тән ерекшелігін сақтауымен дараланады.
Дара дарынның қолтаңбасы көбінесе лирикалық, баяндаушылық сарынымен ерекшеленеді. Ол киім иірімдеріне көп көңіл бөлген. Ескен Аманжолұлының Мұхтар Әуезов, Әлия Молдағұлова, Махамбет пен Исатай, Әбу-Насыр әл-Фараби сияқты қазақ ұлыларды жазған образдары жанды бейнедей әсер қалдырады. Шын мәнісінде Ескен Серкебаев жоғарыда аталған туындыларында ұлттық ерекшеліктерді дөп басып сомдаған. Айталық, Махамбет пен Исатай мүсінінде қос батырдың ержүректілігі мен қайсарлықтары көрініс тапқан. Олардың бет-жүздеріндегі қатқылдық, көз жанарларының өткірлігі көрушілерді баурап әкетеді.
Әлемнің екінші ұстазы атанған Әбу Насыр Әл-Фарабиге арналған Ескен Сіргебаевтың тағы бір туындысы Түркістан облысы Отырар мұражай қорығында орналасқан.
Ескен Аманжолұлы Алматы қаласынан бастап, өзге қалаларда бой көтерген көптеген монументті ескерткіштердің авторы саналады.
Атап айтқанда, жоғарыда аталған М. Әуезов ескерткішінен өзге, Қазақ Ұлттық университетінің алдындағы Әл-Фараби ескерткіші, Қазақ Ұлттық Өнер академиясының алаңындағы Т.Жүргенов ескерткіші, Д.Қонаевтың бюст-ескерткіші, Ақтөбе қаласындағы Әбілхайыр ескерткіші, Ақтөбе облысы, Байғанин ауданы, Қауынкелді ауылындағы Н.Байғанин ескерткіші, Жансүгіров ауданындағы І.Жансүгіров ескерткіші, Жамбыл ауданындағы Н.Тілендиев ескерткіші, Павлодардағы С.Торайғыров ескерткішімен қоса, жанрлық үлгідегі Абылай хан, Қазақстан халық артисі, режиссер А.Тоқпанов, композитор Ә.Бейсеуов, халық артисі Қ.Қуанышбаев, Ұлы Отан соғысының батыр қызы Ә.Молдағұлова секілді ұлы тұлғалар құрметіне арнап сомдалған туындылары да ерен еңбектің жемісі екені анық. Сонымен қатар, қолтаңбасы айқын, кәсіпқой мүсінші еңбектерінің сапалық деңгейін анықтайтын өзге де туындылары аз емес. Монументті-безендіру саласында еңбек етіп; Қызылорда қаласындағы «Шопан мен күрішші», Семей қаласындағы «Абай» мүсіндік композициясы мен Ф.М.Достоевский мұражайындағы монументалды портрет-рельеф, Атырау қаласындағы «Қазақ эпосы»т.б. еңбектерін халық назарына ұсынды.
1986-1988 жылдар аралығында Суретшілер одағы басқармасының хатшысы болған Ескен аға қоғамдық жұмыстармен де жиі шұғылданады. Дегенмен шығармашылықты бәрінен де жоғары қойған көрнекті мүсінші туындыларын халқына арнап, еліне адал қызмет атқарып келеді. Шығармашылық жолдың алғашқы сатысынан күні бүгінге дейін ұстаздық қызметті қатар алып келе жатқан Ескен Аманжолұлы 1969-1974 жылдар аралығында Алматы көркемсурет училищесінде, ал 1978 жылдан бастап Алматы театр және көркемсурет институты, қазіргі Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық өнер академиясында жас мамандарға мүсін өнерінің қыр-сырын үйретіп келеді. Бүгінде Өнер академиясыдағы «Мүсін» кафедрасын басқарып отырған Ескен аға шығармашылықпен шұғылдануды ешқашан да тоқтатқан емес. Атқарған іс аз емес, атқарылатын іс одан да асып жығылады демекші дарабоз мүсіншінің орындалатын жоспары орасан зор. Қазақстандағы кәсіпқой мүсін өнерінің дамуына шексіз зор үлес қосып келе жатқан Ескен Аманжолұлының еңбегі ерен.
Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері, профессор, ҚР суретшілер одағының мүшесі Болат Тұрғынбай Мұхтар Әуезов бейнесіне байланысты былай деді: «Театр алдында келген қонаққа жазушының отырысы, сұстылығы адамға беретін психологиялық әсері өте күшті. Бұл адамның сезіміне айрықша әсер ететін керемет жұмыс. Сондықтан мен бұл мүсінді Қазақстандағы ең үлгілі жұмыстардың алдыңғы қатарына қосамын».
Сол сияқты ҚР еңбек сіңірген қайраткері, профессор ҚР суретшілер одағының мүшесі Керімбек Қыстаубаев та мүсіншінің жұмыстары туралы өзінің жылы лебізін былайша білдірді: «Ескен Серкебаевтың мол ізденісінің жемісі саналатын Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театрының алдында тұрған жазушының мүсіні ҚР Мемлекеттік сыйлығын иеленді. Мүсіншінің одан кейінгі жұмыстары да жеткілікті. Оның еңбектері әрбір облыста десек өтірік болмас».
ҚР еңбек сіңірген қайраткері, профессор, ҚР Мемлекеттік сыйлығының иегері Әшірбек Сығай: «Әл-Фараби, Абай, Исатай, Махамбет,Әуезов сияқты ірі тұлғалар, қазақтың ірі ағартушы, батыр, данышпандарының тас мүсіндері Ескен сияқты білікті мамандардың сөйлеп тұрған саусақтарының ізі қалмаса не боларын кім білсін? Сондықтан Ескен ағамызды ерекше сыйлаймын, құрметтеймін. Оның ештеңемен қақ-соғы жоқ, артық сөзге бармайды. Қашан көрсең күлімсіреп, өзінің ішіндегі өзегін өртеп тұрған мәселесін сыр етіп, аз ғана сөзбен баян етеді» – деген еді. Осыған қарап-ақ, Е.Сергебаевтың өз ісіне құлай берілген талант иесі екенін аңғару қиын емес.
Бүгінде Ескен Серкебаев бірнеше буын студенттер тәрбиелеп отырған ұлағатты ұстаз. Оның мол тәлімін алған шәкірттері Қазақстанның түкпір-түкпірінде еңбек етіп жүр.
Ақылбек ОРМАНБЕКОВ, мүсінші:
– Мүсін өнерінің ілімін Ескен Аманжолұлынан алғанымды үлкен мақтаныш тұтамын. Әсіресе, монументалды мүсін өнерінің заңдылықтарын үйретуде берген білімін өзге ешбірі бере алмас еді. Ескерткіштің қай қырынан қарасаң да кім екенін тани алатындай деңгейде болуы керек деп түсіндірді. Әрбір детальға мән береді. Сонысымен де шебер шығар. Жасаған еңбегінен бөлек, өзінің түр-сипаты да ерекше әсер қалдырады. Биік бойы, тік жүретін бітімімен тірі мүсін сияқты. Академияда ол кісі келе жатқанда Әшірбек Сығай: «Ұлы Ескен келе жатыр!» деп қалжыңдайтын. Сабақ беруінің өзі ерекше. Қатал дей алмаймын. Дегенмен барлық студенттер аяқ тартатынбыз. Сабағынан қалмай, тапсырмаларын мұқият орындауға тырысушы едік. Мінезі бірбеткей. Тура айтып кейбір кісілерге жақпай да қалатын. Ол кісінің қағидасы «Өнерде тазалық болу керек» деп білді. Бізге де соны айтатын. Әуезов мүсінін 15 күннің ішінде жасап шыққанына таңданамыз әлі. Мұны өнерге шын берілген адамның ғана қолынан келетін ерлік деп бағалаймын.
Мүсін өнерінің қалыптасуына өлшеусіз үлес қосқан, Т.Қ.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының іргесін қалағандардың бірегейі – Ескен Аманжолұлының еңбегі қашан да құнды.
