Түркістан облысы — Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылығы әлеуеті жоғары өңірлердің бірі. Алайда соңғы жылдары жер ресурстарын мақсатсыз пайдалану, игерілмей бос жатқан жерлер мен жайылым тапшылығы аймақтың аграрлық даму қарқынына кері әсер етіп келді. Осыған байланысты, 2025 жылы облыс көлемінде жерді ұтымды пайдалану мен мемлекет меншігіне қайтару бағытында нақты әрі жүйелі жұмыс қолға алынды.
Түркістан облысында ауыл шаруашылығы жерлерін игеру тәртібі қатаң бақылауға алынған. 2025 жылдың 3 шілдесінде Түркістан облысының әкімдігінде өткен ведомствоаралық жиында облыс әкімі Нұралхан Көшеров державалық және ауыл шаруашылығы мақсатындағы арам пайдаланылған жерлерді мемлекет меншігіне қайтару жөніндегі жұмыстардың ағымдағы көрсеткіштері талқыланды. Республикалық және жергілікті заң талаптарын бұзып келген пайдаланушылардан 51 100 гектар жер мемлекет иелігіне қайтарылғаны ресми түрде жарияланды.
Бұл — Түркістан облысындағы жалпы 11,610 миллион гектарлық жер қоры аясындағы маңызды қадам. Бұл әрекетті жүзеге асыру үшін арнайы ведомствоаралық кіші топ құрылып, ауыл әкімдіктері, жер қатынастары басқармасы және басқа да жауапты органдар бірлескен түрде жұмыс істеп жатыр.
2025 жылға облыс бойынша 110 000 гектар жерді мемлекетке қайтару жоспарланған болатын. Бүгінгі күні оның 46%-ы — 51 100 га орындалып отыр. Бұл — тек етіп қоймай нәтиже көрсеткен нақты жұмыс. Әсіресе, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді мақсатсыз пайдаланғандардан қайтару, сондай-ақ жайылым жердің мемлекетке оралуы бағытындағы шараларға мән берілді.
Облыста жалпы жайылым жер көлемі — 2036,8 мың гектар. Оның 24 пайызы, яғни 497,5 мың гектары Түркістан облысына тиесілі. Былтыр жайылым жер учаскелерінің 68,2 мың гектары мемлекетке қайтарылған. Ал биылғы жылы 831,8 мың условный мал басының жайылымға сұранысы анықталса, жайылым тапшылығы 539,8 мың гектарды құрады. Сонымен бірге, ведомствоаралық топтың талдауынша, 3 960 жер пайдаланушысының 372,6 мың гектар жайылымға төтеп беретін мал тіркелмеген.
Бұл шынайы мәселе қоғамның ортақ тауарымен жұмыс істейтін шағын фермерлік шаруашылықтарға, отбасылық агробизнесте үдерістерге ықпал етеді. Сондықтан жерді мемлекетке қайтару — жайылымды ретке келтіріп, ауыл шаруашылық өнімінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге негізделген маңызды қадам.
2019–2022 жылдары да сол себептермен жерді мемлекетке қайтару бастамалары жүргізілді, бірақ олар негізінен жеке классикалық жағдайлармен шектелген еді. Мысалы, сол кезеңде 20–30 мың гектар жер қайтарылды. Алайда қазіргі ауқым — 51 100 гектар — бұрынғы бастамалардан әлдеқайда жоғары. Себебі жақында енгізілген Су кодексі мен Жер кодексінің нормалары қолданысқа қосылып, заң талаптарын бұзғандарға қатысты шаралар күшейгені байқалады.
2024 жылы жайылым реформасының екінші кезеңі іске қосылып, 68,2 мың гектар жайылым жерін мемлекетке қайтару бастамасы орындалды. Ал 2025 жылы бұл көрсеткіш екі есеге өсті. Бұл — институттық жүргізілген және стратегияға негізделген жұмыс екенін көрсетеді.
Жер ресурстарын тиімді басқару — ауылдық аймақтардың әлеуметтік даму мен экономикалық тұрақтылығы үшін маңызды фактор. Мемлекет меншігіне қайтарылған жерлер:
Фермерлерге тұрақты жұмыс ортасын қамтамасыз етеді, өйткені жер мәселесі шешілмеген кезде шаруашылық жүргізу қиынға соғады. Тұрақты жер иелену кәсіпкерлердің сенімділігін арттырады.
Жайылымды тиімді бөлу ұсақ шаруа мен ірі шаруашылықтар арасындағы теңестіру мен конфликтті шеше отырып, әлеуметтік әділдікті нығайтады.
Инвесторларды тартады — заңды, реттелген режимдегі жер иелену инвесторларға, әсіресе өңірлік деңгейде ауыл шаруашылығын дамытуға талапты кәсіпкерлерге мүмкіндік береді.
Ауыл инфрақұрылымын жақсартады: жер мәселесі реттелген кезде, мектеп, аурухана, жол мен коммуналдық желілер салуға мүмкіндік ашылады.
Бұл факторлардың барлығы облыс тұрғындарындағы өмір сүру деңгейін арттырады. Әлеуметтік тұрғыда жер мәселесінің реттелуі азаматтардың құқықтық теңдігін шынайы қамтамасыз етеді, ал экономикалық тұрғыдан — ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру көлемін арттыруға ықпал етеді.
Мемлекет меншігіне қайтарылған жерлердің айналымға енгізілуі «Жер – халық қазынасы» принципін қуаттайды. Сонымен қатар, ауыл әкімдіктері мен жер басқармасы жүйелі түрде жайылым және ауыл шаруашылық жерлер мәнін талдай отырып, ауылды жерлерде ауылшаруашылық секторына жоспарланған даму бағдарламаларын жүзеге асыра алады.
Түркістан облысында мемлекет меншігіне қайтарылған 51 100 гектар жер — заңдық тәртіптің қатаңданғанын және аграрлық сектордағы тиімді басқарудың көзге көрінер нәтижесі. Бұл көрсеткіш тек жер мәселесін реформалау емес, ауыл шаруашылығының технологиялық жаңғыртуының, әлеуметтік әділеттілік пен экономикалық тұрақтылықтың негізі. Өткен жылдардағы тәжірибемен салыстырғанда заманауи тұрғыдағы жүйелі, масштабты және институттық жұмыс екенін дәлелдейді.
Жерді мемлекетке қайтару жалғасуда — жыл соңына дейін 110 000 гектар жерді мемлекет меншігіне алу көзделуде. Бұл — тұрғындардың құқықтық қорғалуын күшейтіп, облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуына тың серпін береді.
Түркістан облысында жүзеге асырылып жатқан жер реформасы — тек бүгіннің емес, ертеңгі тұрақты ауыл шаруашылығының негізі.
