Бүгінде еліміздің ауыл-аймақтарын дамыту, ауыл халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекет саясатындағы басты бағыттардың бірі. Осы орайда ауыл тұрғындарының өмір сапасын жақсартып, табысын тұрақты етуге бағытталған ауқымды жобалар іске асып жатыр. Солардың ішінде ең маңыздысы әрі көпшіліктің қолдауына ие болғаны – «Ауыл аманаты» бағдарламасы.
Бұл бағдарлама тек экономикалық жоба емес. Бұл – ел болашағына, ауыл болашағына сенім артып, сол сенімді ақтауға бағытталған нақты қадам. Бағдарламаның басты мақсаты – ауыл тұрғындарын кәсіпкерлікке тарту, табысын арттыру, ауыл шаруашылығы мен ауыл кәсіпкерлігін дамыту.
2023 жылдан бастап Бәйдібек ауданында «Ауыл аманаты» бағдарламасы қарқынды жүзеге асырылып келеді. Бағдарлама шеңберінде ауыл тұрғындарына төмен пайызбен несие беру, кооператив құру, ауыл шаруашылығын және ауыл кәсіпкерлігін дамыту бағыттарында үлкен істер атқарылды.
2023 жылы бағдарламаға аудан бойынша Алғабас, Ақбастау, Борлысай, Көктерек ауылдық округтері белсенді қатысып, нәтижесінде жалпы 1,3 млрд теңгеге 200 жоба қаржыландырылды. Жобалардың басым бөлігі мал шаруашылығы мен мал бордақылау бағытында іске асты.
Бәйдібек ауданында биыл «Ауыл Аманаты» бағдарламасы аясында 4 ауыл округте қаржыландыру жүреді 2025 жылы Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында несиелендіру 6 бағытта, 4 ауыл округте (Боралдай, Жамбыл, Мыңбұлақ, Бөген) жүзеге асырылуы күтілуде. Қазіргі таңда Боралдай ауылдық округінен мал сою алаңын ашуға “Айсұлтан” АШӨК 22 млн. теңгеге қаржыланып, 25 соттық жерге қажетті құрал-жабдықтарын орнатты. (Анықтама үшін: электр тельфері, ет пен сүйекке арналған аралар, ет ілмектері (250 дана), кран таразылары, мұздатқыш камера, дизелді генератор, қазандық (2 дана) алынған.)
Ал, Мыңбұлақ ауылдық округінен “Мыңбұлақ-сүт” АШӨК ауыл шаруашылығы техникасымен жабдықталды. (Анықтама үшін: 27,3 млн. теңгеге қаржыландырылып, LOVOL-1054, LOVOL-854 маркалы ауыл шаруашылғы техникасының құжаттарын рәсімдеуде). Алайда, бүгінде тиісті қаржы бөлінбеуіне байланысты, тек 2023 жылы аталған бағдарлама аясында қаржыланып, қайта төленген қаржы есебінен 2025 жылы 6 жоба 40 млн. теңгеге қаржыланды.
2023 жылы «АУЫЛ АМАНАТЫ» бағдарламасына қатысушы ретінде 4 ауылдық округ – Алғабас, Ақбастау, Борлысай, Көктерек ауылдық округтері қатысқан. Алғабас а/о – мал шаруашылығы, мал бордақылау бағыты «Арыстанды Агро» АШӨК. Ақбастау а/о – мал шаруашылығы, мал бордақылау бағыты – «Қостұра – 7» АШӨК, сүтті бағыттағы ІҚМ – «Майлы -7» АШӨК. Борлысай а/о – мал шаруашылығы, мал бордақылау бағыты «Борлысай – 2023» АШӨК. Көктерек а/о – мал шаруашылығы, мал бордақылау бағыты «Батыр-Жайдақ» АШӨК.
Баяғдарлама барысында ауданның бейім кәсібі мал шаруашылығына басымдылық берілді. Одан бөлек жеңіл өнеркәсіп (құрылыс материалдарын өндіру, биогумус т.б), тамақ өнеркәсібі (наубайхана, кондитер) , қызмет көрсету (ТЖО, сұлулық салондары, шаштараз) және т.б өз кәсібін ашу бағыттары қамтылды. Жалпы осы округтар бойынша 1,3 млрд теңгеге 200 жоба қаржыландырылды Жалпы қабылданған жобалар саны – 230 (Ақбастау а/о – 73, Ақбастау а/о – 67, Көктерек а/о – 68, Борлысай а/о – 22). Қаржыландырылған жобалар саны – 200 (Ақбастау а/о – 66, Ақбастау а/о – 61, Көктерек а/о – 54, Борлысай а/о – 19).
Қазақстан Республикасында ауыл – ұлттың рухани тірегі, дәстүрдің алтын бесігі, ел экономикасының іргетасы болып саналады. Ауыл – халқымыздың тарихы, мәдениеті, дүниетанымы мен өмір салты қалыптасқан мекен. Сондықтан ауылдың әл-ауқаты, ауыл тұрғындарының өмір сапасы – ел дамуының басты өлшемдерінің бірі. Осыған байланысты Қазақстанда ауылдық жерлерді кешенді дамытуға бағытталған ауқымды мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асырылуда. Солардың ішіндегі ең маңызды әрі өзекті жобалардың бірі – «Ауыл аманаты» бағдарламасы. Бұл бағдарлама халықтың табысын арттыруға, ауыл тұрғындарының кәсіппен айналысуына жағдай жасауға, ауыл шаруашылығын дамытуға және ауылдағы өмір сапасын жақсартуға бағытталған.
«Ауыл аманаты» – тек әлеуметтік-экономикалық жоба ғана емес, бұл – ел болашағына, ауыл болашағына сенім артып, сол сенімді ақтауға бағытталған нақты қадам. Бағдарламаның мақсаты мен маңыздылығы. «Ауыл аманаты» бағдарламасының негізгі мақсаты – ауыл тұрғындарының әл-ауқатын арттыру, олардың табысын тұрақты ету, өз кәсібін ашуға немесе кеңейтуге мүмкіндік беру арқылы ауыл экономикасын жандандыру. Бағдарлама ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасына негізделіп әзірленген және тікелей ауыл тұрғындарының қажеттіліктері мен ұсыныстарын ескере отырып жүзеге асады. Маңыздылығы мынада: Ауылдағы жұмыссыздықты азайтады; Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытады; Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді; Ауыл шаруашылығы өнімдерінің өзіндік құнын төмендетеді; Ауылдан қалаға көшуді тежеп, демографиялық тұрақтылыққа әсер етеді; Халықтың әлеуметтік әл-ауқатын жақсартады. Бағдарламаның негізгі бағыттары. «Ауыл аманаты» кешенді бағдарлама болғандықтан, бірнеше бағытта жүзеге асырылады: 1. Қолайлы несие беру (жеңілдетілген микрокредиттер). Ауыл тұрғындарына 2,5% жеңілдікпен несие беру көзделген. Микрокредит сомасы 5-8 млн теңгеге дейін жетеді (қожалық түріне байланысты). Несиені 5-7 жыл мерзімге рәсімдеуге болады. Бұл несие мал шаруашылығы, егіншілік, шағын кәсіпкерлік, ауылдағы қызмет көрсету салаларына бағытталады. 2. Ауылдық кооперацияны дамыту. Бір ауылдың тұрғындары бірігіп кооператив құрып, бірлесе жұмыс істей алады. Бұл – өнім өндірумен қатар, оны өңдеу, сақтау, тасымалдау, өткізу ісінде тиімді. Кооператив мүшелері техника мен құрал-жабдықты бірлесіп пайдалануға мүмкіндік алады. 3. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу мен өңдеу. Бағдарлама өнім өндірумен шектелмейді, оны нарыққа шығару, өңдеу және сатуға қолайлы жағдай жасайды. Арнайы өткізу жүйелері, логистика, сақтау қоймалары, жәрмеңкелер ұйымдастырылып, ауыл тұрғыны өз өнімін делдалсыз сата алады. 4. Тұрғындарды оқыту және кәсіптік бағдар.
Ауыл тұрғындарына кәсіпкерлік негіздері бойынша тегін оқыту курстары ұйымдастырылады. Бизнесті бастау, жоспар құру, маркетинг, бухгалтерлік есеп, салық жүйесі жөнінде білім беріледі. Бұл – кәсібін жаңа бастағандарға үлкен көмек. Бағдарламаның артықшылықтары. Төмен пайыздық мөлшерлеме (2,5%) – ауылдықтар үшін қолжетімді; Кепілсіз несиелеу – кейбір жобалар үшін кепіл қою талап етілмейді; Мемлекеттік қолдау және кеңес беру – әр қатысушыға жеке кеңесші, оқыту, көмек ұсынылады; Ауылдың нақты қажеттілігіне бағытталуы – әр өңірдің ерекшелігі ескеріледі (қай аймақта мал шаруашылығы тиімді, қай жерде бау-бақша жақсы өседі – сол басшылыққа алынады). «Ауыл аманаты» бағдарламасының іске асу барысы.
Бағдарлама алғаш 2022 жылы Жамбыл облысында пилоттық жоба ретінде жүзеге асырыла бастады. Жамбыл облысының 11 ауданында 250-ден астам ауыл қамтылды. Қысқа уақыт ішінде ауыл тұрғындарының табысы артты, өзін-өзі жұмыспен қамтушылар мен кәсіпкерлердің саны күрт өсті. Нәтижелері: Мыңдаған адам жеке кәсібін ашты; Ауылда жаңа жұмыс орындары құрылды; Азық-түлік бағасы тұрақтана бастады; Жергілікті кооперативтер мен өңдеу цехтары жұмыс істей бастады. 2023 жылдан бастап бұл бағдарлама барлық өңірлерге кезең-кезеңмен енгізіліп жатыр. Әсіресе Түркістан, Қызылорда, Ақмола, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстары белсенді түрде атсалысуда. Ауыл тұрғындарының пікірі мен қолдауы. Бағдарлама шеңберінде берілген мүмкіндіктерге ауыл халқы ризашылықпен қарап отыр. Әсіресе бұрыннан кәсібі бар, бірақ дамытуға мүмкіндігі жетпеген шаруалар бұл жоба арқылы жұмысын кеңейтуге жол тапты. Мысал: Бір ауыл тұрғыны сүтті сиыр сатып алып, қазір күніне 100 литр сүт өткізіп отыр; Тағы бірі жылыжай салып, көкөніс өсіруді жолға қойды; Бірнеше отбасы бірігіп мал бордақылау кооперативін құрды. Мұндай нақты нәтижелер – «Ауыл аманаты» бағдарламасының тиімділігін дәлелдейді. Бағдарламаның болашағы және ұсыныстар.
Бағдарлама жаңа кезеңге аяқ басуда. Болашақта: Қаржыландыру көлемі артады; Ауыл инфрақұрылымын жақсарту бағыты кеңейтіледі (жол, су, интернет); Агроөнімді экспорттауға жағдай жасалады; Ауылда кәсіп ашқан жастарға арнайы гранттар бөлінуі жоспарланып отыр. Ұсыныстар: Ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту; Жастарды ауылда ұстап қалу үшін «Ауыл Жас Маман» бағытын енгізу; Кооперативтерге жеңілдікпен техника, құрал-жабдық беру; Әр өңірдің агроөндірістік картасын жасап, бағдарламаны соған сәйкестендіру. «Ауыл аманаты» – бұл тек бір бағдарлама емес, бұл – ауылдың үніне құлақ түрген, халқына сенім артқан, оның өмірін өзгертуге бағытталған ұлттық жоба. Ол ауылдағы экономиканы ғана емес, рухани жаңғыруды, ынтымақтастықты, өзара қолдауды қалыптастырады.
Ауыл – ел болашағының бастауы. Сондықтан «Ауыл аманаты» – ұрпақ аманаты, оны орындау – бәріміздің ортақ борышымыз. Ауыл шаруашылығы – Қазақстанның экономикалық, әлеуметтік және стратегиялық дамуының маңызды саласы. Еліміздің кең байтақ жері, қолайлы климаты, еңбекке бейімделген халқы ауыл шаруашылығының өркендеуіне үлкен мүмкіндік береді. Бұл сала тек азық-түлікпен қамтамасыз етумен шектелмей, халықты жұмыспен қамтуда, экспортты арттыруда, ауылдық өңірлердің дамуына серпін беруде маңызды рөл атқарады.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының үкіметі ауыл шаруашылығын қолдауға бағытталған бірнеше ауқымды мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асырып келеді. Ауыл шаруашылығын қолдаудың негізгі бағыттары. Мемлекеттік қолдаудың басты мақсаттары: Ауыл шаруашылығы өнімін өндіру көлемін арттыру; Өнім сапасын жақсарту; Еңбек өнімділігін жоғарылату; Ауыл тұрғындарының табысын көтеру; Агроөнеркәсіптік кешеннің экспорттық әлеуетін күшейту; Инфрақұрылым мен логистика жүйесін дамыту; Инновациялық және цифрлық технологияларды енгізу. Мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар. 1. «АӨК-2021–2025» Ұлттық жобасы. Бұл – қазіргі таңда ауыл шаруашылығы саласын дамытуға бағытталған негізгі стратегиялық құжат. Мақсаттары: Ауыл шаруашылығы өнімінің көлемін арттыру; Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;Еңбек өнімділігін 2,5 есеге арттыру; Агроөнеркәсіптік кешендегі өнім экспортын 2 есеге ұлғайту; Суармалы жерлер көлемін 3 млн гектарға дейін жеткізу. Басым бағыттары: Егін және мал шаруашылығын қолдау; Субсидиялау жүйесін жетілдіру; Агроөнімді қайта өңдеуді қолдау; Ауыл кооперативтерін дамыту; Су үнемдеу технологияларын енгізу. 2. «Ауыл – Ел бесігі» жобасы. Мақсаты: ауылдық елді мекендердің әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын жаңарту арқылы ауыл халқының өмір сапасын жақсарту. Негізгі шаралары: Ауыл жолдарын жөндеу; Мектептер мен балабақшаларды жаңарту; Медициналық мекемелерді жаңғырту; Ауыз су, газ, жарық, интернет тарту; Жұмыс орындарын ашу арқылы ауылда өмір сүруге қолайлы орта құру. Бұл бағдарлама жанама түрде ауыл шаруашылығына да оң ықпал етеді, өйткені жақсы инфрақұрылым ауылдық кәсіпкерліктің дамуына жол ашады. 3. «Ауыл аманаты» бағдарламасы. Мақсаты: ауыл халқының табысын арттыру және жергілікті жерлерде кооперацияны дамыту арқылы ауыл тұрғындарының кәсіпкерлікке араласуын кеңейту. Негізгі ерекшеліктері: 2,5% жеңілдетілген несие (5–7 жыл мерзімге); Қайтарымды қаржылай қолдау (микрокредит); Кооперативтік бірлестіктер құру; Мал шаруашылығы, жылыжай, өңдеу, көлік, қызмет көрсету салаларын дамыту; Ауыл тұрғындарын кәсіпкерлік негіздеріне оқыту. Жетістігі: бағдарлама 2022 жылы Жамбыл облысында сынақ ретінде сәтті іске қосылып, кейін бүкіл республикаға таратылды. 4. «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы. Мақсаты: отандық өнім өндірісін, оның ішінде ауыл шаруашылығы өнімдерін қолдау және ішкі нарықты отандық өніммен қамтамасыз ету.
Ауыл шаруашылығы бойынша қамтитын салалар: Көкөніс, бақша және жеміс өнімдері; Сүт, ет, нан, ұн өнімдері; Қайта өңдеу кәсіпорындары; Қойма және логистика жүйелері. Қаржылық қолдау: 6%-дық жеңілдетілген несие; «Даму» қоры арқылы кепілдік; Өнімді сату мен экспорттауға арналған субсидиялар. 5. Субсидиялау жүйесі. Қазақстанда ауыл шаруашылығына арналған субсидиялар түрлері көп: Тыңайтқыштарға, гербицидтерге, пестицидтерге субсидия; Жоғары сапалы тұқым мен көшетке субсидия; Ауыл шаруашылық техникасын жаңарту;Мал шаруашылығында асыл тұқымды мал өсіруге; Су үнемдеу технологияларын орнатуға. Бұл субсидиялар шаруашылықтардың шығындарын азайтуға және өнім өндіруді тұрақты етуге көмектеседі. 6. Ауыл шаруашылығы қаржылай ұйымдары. ҚазАгро, Аграрлық несие корпорациясы, Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры, Даму қоры сияқты ұйымдар арқылы шаруаларға: Қаржылай көмек (несие, лизинг); Кепілсіз микронесиелер; Агросақтандыру; Кәсіп ашуға гранттар ұсынылады. Бағдарламалар нәтижесі мен ықпалы. Аталған бағдарламалардың арқасында: Егіс көлемі мен өнімділік артты; Мал шаруашылығында асыл тұқымды мал басы көбейді; Ауыл тұрғындары өз кәсібін ашып, табыс табуға мүмкіндік алды; Кооперативтер мен отбасылық шаруашылықтар саны өсті; Шаруалар заманауи техникаға қол жеткізе бастады; Экспорт көлемі ұлғайып, Қазақстанның аграрлық әлеуеті нығая түсті.
Ауыл шаруашылығын қолдау – елдің азық-түлік қауіпсіздігін нығайту, халықтың тұрмысын жақсарту және ұлттық экономиканы әртараптандыру үшін қажет. Мемлекет қабылдап жатқан бағдарламалар шаруалардың жағдайын жақсартуға, ауылды көркейтуге, ауылдан қалаға көшу үрдісін тоқтатуға бағытталған. Ендігі кезекте осы бағдарламаларды тиімді іске асыру, ашық әрі әділ бөлу және бақылау – басты міндет. Ауыл – елдің алтын діңгегі. Ауыл шаруашылығына қамқорлық – ел болашағына салынған инвестиция!
«Ауыл аманаты» – бұл ауыл халқына жаңа мүмкіндік, ертеңге деген сенім, ауылдағы өмір сапасын арттыруға арналған тың бастама. Бұл – ұрпақ аманаты. Оны орындау – бәрімізге ортақ борыш.
Ауыл көркейсе – ел көркейеді!
Ауыл аман болса – ел аман!
